قوانین رانندگی که در ایران عوض شد اما هنوز کسی نمی‌داند!

در سال ۱۴۰۴، قوانین راهنمایی و رانندگی در ایران با تغییرات مهم و بعضا بدون اطلاع‌رسانی موثر مواجه شده‌اند؛ از افزایش نرخ جریمه‌ها و سخت‌گیری‌های جدید گرفته تا نصب دوربین‌های پیشرفته ثبت تخلف. ناآگاهی رانندگان از این اصلاحات منجر به جریمه‌های ناخواسته، توقیف خودرو و حتی محرومیت از خدمات راهور شده است. در این مقاله، با جزئیات به بررسی مهم‌ترین قوانین تغییر یافته، نحوه تاثیر آن‌ها بر رانندگان و راه‌های جلوگیری از عواقب آن می‌پردازیم.

تغییر قوانین راهنمایی و رانندگی شامل افزایش نرخ جرایم، افزایش دقت سیستم‌های نظارتی و تغییرات بیش‌تر، باعث افزایش احتمال جریمه شدن رانندگان می‌شوند. علت این است که در بیش‌تر موارد، اغلب راننده‌ها از این تغییرات اصلا خبر ندارند، که بخواهند قوانین جدید را رعایت کنند. مشکلات مختلف باعث بروز این مسئله شده است. در این مقاله بررسی می‌کنیم، بیش‌ترین تغییرات مربوط به چه بخش‌ها و قوانین راهنمایی و رانندگی است که باعث جریمه شدن شما در سال 1404 می‌شود.

اطلاع از این موارد و به روز نگه داشتن دانش رانندگی می‌تواند تا حد زیادی در جلوگیری از افزایش جریمه‌ها به شما کمک کند. 

قوانین رانندگی که بی‌ سروصدا تغییر کردند

در سال‌های اخیر، برخی از قوانین رانندگی در ایران بدون اطلاع‌رسانی گسترده یا شفاف‌سازی کافی دستخوش تغییراتی شده‌اند؛ تغییراتی که اگر رانندگان از آن‌ها مطلع نباشند، ممکن است ناخواسته مرتکب تخلف شده و جریمه شوند. برای مثال، در برخی موارد، محل نصب پلاک، قوانین مربوط به معاینه فنی، الزام به ثبت‌نام اینترنتی برای تعویض پلاک یا حتی نحوه محاسبه جریمه دیرکرد به‌روز شده‌اند.

در حالی که این قوانین در سامانه‌های رسمی یا اطلاعیه‌های محدود اعلام می‌شوند، بسیاری از رانندگان به دلیل نبود اطلاع‌رسانی عمومی، هنوز با نسخه‌های قبلی آن‌ها رانندگی می‌کنند. نتیجه این تغییرات و ناآگاهی رانندگان؟ جریمه‌هایی است که به‌ظاهر بی‌دلیل به نظر می‌رسند، اما ریشه در بی‌خبری دارند.

شناخت این قوانین نه‌تنها از جریمه شدن نابه‌جا جلوگیری می‌کند، بلکه به ارتقاء فرهنگ رانندگی کمک کرده و مسیر را برای استفاده درست از قوانین باز می‌کند.

مواردی که اکنون با شدت بیش‌تری با آنها برخورد می‌شود؟

در ادامه به بررسی نمونه‌هایی می‌پردازیم که نحوه برخورد آنها به عنوان تخلف رانندگی با تغییراتی در سال‌های اخیر همراه بوده است.

1- سبقت غیرمجاز در راه‌های دوطرفه (کد تخلف ۲۰۰۳)

سبقت غیرمجاز در راه‌های دو طرفه همیشه یک تخلف بوده است، اما در سال 1404 با شدت بیش‌تری با آن برخورد می‌شود. این تخلف می‌تواند باعث تصادف شدید و خطرات جانی و مالی زیادی شود، همان‌طور که طبق آمار چند سال گذشته چنین بوده است. جریمه این تخلف در سال 1404 به صورت زیر است:

• در کلان شهرها و جاده‌های بین شهری: 700 هزار تومان
• سایر شهرها: 500 هزار تومان
• راه‌های روستایی و فرعی: 300 هزار تومان

2- افزایش نرخ جریمه‌ها در ایام نوروز و تغییرات نرخ عادی

در ایام نوروز و برخی ایام دیگر، جریمه‌های رانندگی نسبت به قبل تا یک سوم افزایش داشته است. همچنین، برخی جریمه‌های خودروهای عمومی به صورت دو برابر محاسبه می‌شود. 

3- تخلفات جدید نوروزی مثل غذا خوردن یا استفاده از تلفن همراه حین رانندگی

این تخلف نیز بین 120 تا 200 هزار تومان جریمه دارد.

مهم‌ترین اصلاحات قانون راهنمایی و رانندگی در سال ۱۴۰۴

از مهم‌ترین اصلاحات قانون راهنمایی و رانندگی که ندانستن آن باعث جریمه‌های رانندگان می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- افزایش قابل توجه نرخ جریمه‌ها در ایام نوروز

جریمه اکثر تخلفات در تعطیلات نوروزی 1404، به خصوص در جاده‌های برون شهری، تا 30% بیش از نرخ معمول محاسبه شده است. این افزایش شامل تخلفات حادثه‌سازی مثل سبقت غیرمجاز، سرعت غیرمجاز و عبور از چراغ قرمز می‌شود.

2- سبقت غیرمجاز با جریمه سنگین‌تر و نمره منفی بیش‌تر

مبلغ جریمه سبقت غیرمجاز در کلان شهرها 700 هزار تومان و در شهرهای دیگر 500 هزار تومان تعیین شده است. علاوه بر جریمه نقدی، نمره منفی گواهینامه نیز افزایش پیدا کرده است و در موارد خاص حتی امکان توقیف خودرو نیز وجود دارد.

برای استعلام نمره منفی گواهینامه می‌توانید با داشتن شماره گواهینامه و از طریق سامانه‌های آنلاین در چند دقیقه این کار را انجام دهید.

3- پایش فاصله طولی و اعمال جریمه برای آن

برای نخستین بار، رعایت نکردن فاصله ایمن دو ثانیه‌ای با خودرو جلویی در جاده‌ها ثبت و با جریمه‌ای حدود 150 هزار تومان جبران می‌شود.

4- توقیف خودروی متخلفان با خلافی بالا

در نوروز 1404، خودروهایی که خلافی آنها بیش از 5 میلیون تومان بوده است، توسط پلیس توقیف شده است. این در صورتی است که حتی پیامکی نیز ارسال نشده است. البته در این مورد تغییر به نفع رانندگان است، زیرا حداکثر مجاز برای توقیف خودرو در سال‌های قبل 3 میلیون تومان بوده است و در سال 1404 به 5 میلیون تومان رسیده است.

قبل از انباشته شدن جرایم، باید از طریق جزئیات خلافی خودرو نسبت به کلیه تخلفات رانندگی که مرتکب شده اید، اطلاع پیدا کنید. با این کار مانع از افزایش آنها و توقیف خودرو خود خواهید شد.

5- محدودیت‌های جدید برای رانندگان تازه وارد

رانندگان جدید تا 3 ماه اجازه رانندگی مستقل ندارند و حضور یک راننده مجرب کنار آنها الزامی است. همچنین، تردد در جاده‌ها یا ساعات 12 نیمه‌شب تا 5 صبح ممنوع است. علاوه بر این، نصب علائم هشدار راننده تازه کار الزامی است.

6- ظاهر شدن خطاهای پلاک و توقیف فوری

هرگونه ناخوانایی یا تغییر غیرمجاز پلاک خودرو، شامل جریمه حدود 400 هزار تومان تا 700 هزار تومان می‌شود و امکان توقیف خودرو نیز وجود دارد.

7- افزایش چشمگیر نرخ جرایم در ایام عادی سال

نرخ جرایم راهنمایی و رانندگی در سال 1404 بین 3 تا 5 برابر افزایش داشته است. از جمله مهم‌ترین این تغییرات می توان به موارد زیر اشاره کرد.

8- تخلفاتی که نظارت بر آنها سختگیرانه‌تر شده است

علاوه بر افزایش جریمه‌ها، نظارت بر برخی تخلفات نیز جدی‌تر شده است که شامل موارد زیر می‌شوند:

• جریمه روزانه برای نداشتن معاینه فنی: دوربین‌های راهنمایی و رانندگی به صورت خودکار پلاک خودروها را چک می کنند. در صورت نداشتن معاینه فنی معتبر، به صورت روزانه مبلغ 52500 جریمه صادر می‌شود. بسیاری از افراد بعد از چند ماه با جریمه انباشته زیادی به دلیل ندانستن این قانون روبرو می‌شوند. 
• الزام بستن کمربند ایمنی برای همه سرنشینان: طبق قانون، بستن کمربند ایمنی برای همه سرنشینان خودرو در تمامی معابر برون شهری الزامی است. دوربین‌های جدید قادر به تشخیص سرنشینان عقب و جلو هستند و جریمه برای هر فرد جداگانه محاسبه می‌شود. 
• تمرکز بر خطوط اضطرار و ایست روی خط‌کشی عابر پیاده: دوربین‌ها با دقت بالایی تخلفاتی مانند ورود به خطوط اضطرار و توقف روی خط‌کشی عابر پیاده را ثبت می‌کنند. این تخلفات که قبلا بیش‌تر به حضور پلیس وابسته بوده است، اکنون به صورت خودکار جریمه می‌شود.
• پرتاب زباله از خودرو: یکی از تخلفاتی که تقریبا کسی به آن توجه نمی‌کند یا آن را به عنوان یک تخلف نمی‌شناسد، پرتاب زباله از خودرو در حال حرکت است. این تخلف جریمه‌ای بین 30 تا 150 هزار تومان دارد.

این جاست که بررسی منظم و دریافت خلافی خودرو نسبت به سال‌های قبل اهمیت بیش‌تری نیز پیدا می‌کند. با بررسی و پرداخت این جرایم به صورت آنلاین می‌توانید با صرف زمان و هزینه کمتر از انباشته شدن و افزایش آنها جلوگیری کنید. 

چرا بسیاری از رانندگان هنوز قانون جدید را نمی‌دانند؟

اما این که چه کس یا چه چیزی باعث ناآگاهی رانندگان از این تغییرات و جریمه شدن آنها می شود؟ این که بسیاری از رانندگان حتی نمی دانند قانون تغییر کرده است، چیست؟

1- نبود اطلاع‌رسانی ساختار یافته: این قوانین بیش‌تر به صورت خبری اطلاع‌رسانی می‌شوند نه آموزشی. مثلا تنها عنوان می‌شود که قانون جدید پارک دوبل تصویب شد، اما توضیحی در مورد تغییرات و جریمه آن در اخبار عنوان نمی‌شود. 

2- وابستگی به منابع سنتی اطلاعات: بسیاری از رانندگان به خصوص افراد سن بالا، همچنان منتظر پیام‌های ابلاغی از طرف پلیس هستند و سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مربوطه را چک نمی‌کنند.

3- قوانین پی در پی با جزئیات پیچیده: وقتی مدام تغییرات و جریمه‌های جدید تصویب می‌شوند، راننده درگیر زندگی روزمره، انگیزه‌ای برای دنبال کردن جزئیات آن ندارد.

4- تجربه اجراهای ناقص: اجرایی نشدن درست و اصولی بسیاری از قوانین قبلی، اعتماد بین پلیس و مردم را از بین می‌برد و باعث می‌شود که توجهی به قوانین جدید نداشته باشند.

5- سردرگمی ناشی از تضاد اطلاعات: گاه اوقات یک خبر در رسانه‌های مختلف به گونه‌های مختلف عنوان می‌شود. در نتیجه سردرگمی مردم از این تضاد، در عمل رعایت آن توسط رانندگان بی اهمیت می‌شود. 

یکی از راه‌حل‌ها، آموزش قوانین به زبان ساده بعد از تصویب آنهاست. وقتی سامانه‌هایی مثل خودراکس خدمات جزئی، واقعی و شخصی‌سازی‌شده به راننده‌ها ارائه می‌دهند، بهترین بستر هستند برای اطلاع‌رسانی قانون‌های جدید به شکلی که قابل‌فهم و اجرایی باشند.

موارد خاصی که باعث توقیف خودرو بدون اطلاع قبلی می‌شود؟

در موارد زیر، پلیس اجازه توقیف خودرو بدون اطلاع قبلی راننده را دارد:

1- نداشتن بیمه نامه معتبر

اگر بیمه شخص ثالث، حتی یک روز هم منقضی شده باشد و مامور پلیس استعلام بگیرید، حق دارد همان جا خودرو را توقیف کند. مسئله مهم این است که حتی اگر بیمه نامه کاغذی داشته باشید ولی در سامانه سنهاب ثبت نشده باشد، باز هم ممکن است به عنوان فاقد بیمه شناخته شوید.

2- مجموع خلافی بالای 5 میلیون تومان 

طبق ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، اگر میزان جریمه‌ها به حد نصاب برسد، پلیس اجازه توقیف خودرو را دارد. این کار می‌تواند بدون ابلاغ و پیامک انجام شود.

3- تغییر در مشخصات ظاهری خودرو بدون مجوز

اگر رنگ خودرو یا رنگ درج شده در کارت آن مغایرت داشته باشد یا شیشه‌ها بیش‌ازحد مجاز دودی باشد، پلیس موظف به توقیف خودرو است.

اگر برای استعلام خلافی خودرو به اطلاعات کامل مالک دسترسی ندارید، می توانید از طریق خلافی خودرو بدون جزییات تنها یک لیست کلی بدون جزئیات تخلف را از طریق سامانه های آنلاین خدمات خودرو مانند خودراکس استعلام بگیرید. 

4- نداشتن پلاک یا مخدوش بودن آن

چه به صورت عمدی و چه سهوی پلاک خودرویی مخدوش شده باشد یا اصلا خودرو پلاک نداشته باشد، پلیس می‌تواند آن را بدون اطلاع قبلی توقیف کند.

5- دوربین‌ها و ثبت تخلف سیستمی با عنوان تخلف خطرناک

برای مثال عبور از چراغ قرمز، سرعت غیرمجاز شدید یا حرکت در خلاف جهت، این‌ها مواردی است که حتی اگر پلیس در صحنه نباشد، توسط سامانه‌های هوشمند می‌تواند دستور توقیف خودرو را بدهد. 

6- نداشتن گواهینامه معتبر در زمان رانندگی 

اگر ثابت شود که راننده فاقد گواهینامه بوده است یا گواهینامه‌اش باطل یا تعلیق شده باشد، پلیس می‌تواند خودرو را توقیف کند. 

اگر نیاز بررسی وضعیت صدور گواهینامه خود دارید، می‌توانید از طریق استعلام وضعیت گواهینامه رانندگی نسبت به صدور و ارسال آن اطلاع پیدا کنید. 

7- وجود دستور قضایی

اگر دستور از طرف مقام قضایی برای توقیف خودرویی صادر شده باشد، حتی اگر مالک اصلا در جریان نباشد، خودرو توقیف می‌شود.

8- پلاک فک شده یا مشکل‌دار

اگر پلاک خودرو در گذشته دچار مشکل حقوقی شده باشد، به صورت سیستمی دستور توقیف صادر می‌شود بدون اینکه به مالک اطلاعی داده شود.

کدام تخلفات حالا جریمه دو برابری دارند؟

جریمه‌هایی از نوع زیر اگر در بازه 60 روز از ثبت تخلف پرداخت نشوند، دو برابر می‌شوند:

• جریمه الصاقی (مانند پارک ممنوع یا توقف‌شدن خودرو بدون حضور راننده)
• جریمه تسلیمی (صدور قبض در حضور راننده توسط پلیس)
• جریمه خودداری (وقتی راننده به دستور توقف بی‌اعتنایی می‌کند و قبض را تحویل نمی‌گیرد)

این قانون تغییری چندانی در سال 1401 نداشته است. 

جریمه های زیر صرف نظر از بازه پرداخت، دو برابر نمی شوند:

• جریمه‌های دوربینی (مانند سرعت غیرمجاز یا ورود به محدوده طرح ترافیک ثبت‌شده توسط دوربین‌): این نوع جریمه و دو برابر نمی‌شود. همچنین امکان اعتراض هم وجود دارد.
• جریمه دوبرگی (عدم توجه راننده به فرمان ایست پلیس): مبلغ دوبرگی هیچ‌وقت دوبرابر نمی‌شود و محدودیت زمانی پرداخت ندارد.

تغییر در نحوه ثبت تخلفات توسط دوربین‌ها

بخش زیادی از تغییرات که شاید راننده‌ها از آن بی‌خبر باشند، اضافه شدن سیستم نظارتی و افزایش دقت آنها در سال 1404 است. این مورد نیز به نوبه خود در افزایش احتمال جریمه شدن رانندگان متخلف نقش دارد. تغییرات در سیستم‌های کنترل و نظارت راهنمایی و رانندگی شامل موارد زیر می‌شوند:

1- نصب نسل جدید دوربین‌های سرعت میانگین

دوربین‌های هوشمند جدید در بزرگراه‌ها و معابر پرتردد نصب شده‌اند که سرعت متوسط خودرو را طی یک مسیر محاسبه و ثبت می‌کنند. دوربین‌های سنتی فقط سرعت نقطه‌ای را محاسبه می‌کردند. این یعنی کاهش سرعت با نزدیک شدن به دوربین دیگر معنایی ندارد.

2- افزایش تعداد دوربین‌ها تا پایان سال 1404

شهرداری تهران برنامه‌ریزی کرده است تا حدود 15000 دوربین نظارتی جدید را تا پایان سال نصب کند.

3- استفاده از دوربین‌های لیزرگان سیار

پلیس راهور از دوربین‌های پرتابل لیزرگان برای کنترل سرعت در نقاط مختلف استفاده می‌کند. رانندگانی که بیش از 30-40 کیلومتر در ساعت سرعت غیرمجاز داشته باشند، علاوه بر جریمه، خودرو آنها 3 روز توقیف می‌شود. سرعت بالاتر از 50 کیلومتر نیز باعث توقیف 5 روزه خودرو خواهد شد.

اگر تصویر دوربین و لیست خلافی خودرو رو با هم نیاز دارید، می‌توانید از طریق استعلام خلافی خودرو همراه با عکس تصویر ثبت شده توسط دوربین‌های نظارتی در هنگام تخلف را نیز دریافت کنید.

محرومیت از خدمات بدون اطلاع؛ تخلفاتی که محدودیت ایجاد می‌کنند

طبق طرح تشدید برخورد راهور تهران، از خرداد 1404، تخلفات دوپهلو، توقف در پیاده‌رو یا مکان‌های ممنوع با اخطار حمل با جرثقیل، علاوه بر جریمه نقدی و توقیف خودرو، باعث می‌شوند مالک یا راننده متخلف فاقد خدمات راهور شود. محرومیت شامل ثبت‌نام در سامانه‌ها، صدور گواهی و اجازه نامه‌های رانندگی و حتی پلیس+10 می‌شود.
ثبت این تخلفات در سامانه به‌صورت سیستماتیک انجام می‌شود؛ به‌طوری که تا رفع‌کننده وضعیت تخلف، هیچ خدمت پلیسی به خودرو ارائه نمی‌شود. جدول زیر این محرومیت‌ها را به صورت خلاصه نشان می‌دهد.

اگر خودرو توقیف شده یا خدمات راهور برای‌تان مسدود شد، با مدارک کامل (مانند کارت خودرو، کارت ملی، سند مالکیت) به دفاتر پلیس+۱۰ یا واحد اجرائیات راهور مراجعه کرده و مراحل رفع توقیف را پیگیری کنید.

جمع‌بندی: ناآگاهی از قانون، جریمه ناخواسته به‌دنبال دارد

قوانین راهنمایی و رانندگی در سال‌های اخیر به‌سرعت در حال تغییر است. از افزایش نرخ جرایم گرفته تا توقیف‌های سیستمی، محرومیت از خدمات بدون اطلاع و ورود دوربین‌های هوشمند. با این حال، مشکل اساسی نه در خود قوانین، بلکه در فاصله میان تغییر قانون و اطلاع‌رسانی به مردم است.

بسیاری از رانندگان هنوز نمی‌دانند کدام تخلفات دو برابر می‌شوند، کدام‌ها به توقیف فوری منجر می‌شوند و یا چه رفتارهایی از سوی دوربین‌های جدید شناسایی می‌شوند. نتیجه این ناآگاهی، جریمه‌هایی‌ست که نه از روی بی‌قانونی، بلکه از روی بی‌اطلاعی رخ می‌دهند.

اگر اطلاع‌رسانی درست انجام نشود، راننده‌ای که قانون را رعایت می‌خواهد بکند، قربانی همان قانونی می‌شود که قرار بود از او محافظت کند.