شرایط بیمه کردن خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۵

اگر امسال قصد بیمه‌کردن خودروی فرسوده‌تان را دارید، احتمالاً نمی‌دانید قوانین و سختگیری‌های جدید دقیقاً شامل چه چیزهایی می‌شود. در این مقاله بررسی می‌کنیم که تعریف قانونی فرسودگی چیست، شرکت‌های بیمه در سال ۱۴۰۵ با خودروهای قدیمی چطور برخورد می‌کنند و چه مدارکی برای صدور بیمه لازم است. با خواندن ادامه مطلب، تصویر روشنی از روند بیمه‌کردن این خودروها و عواملی که روی هزینه و پذیرش بیمه‌نامه اثر می‌گذارند به دست می‌آورید.

اگر خودروی شما به سن فرسودگی رسیده و هر سال گرفتن بیمه برایش سخت‌تر می‌شود، احتمالاً امسال هم نگرانید که آیا در ۱۴۰۵ هنوز می‌شود چنین خودرویی را بیمه کرد یا نه. بسیاری از رانندگان وقتی برای تمدید بیمه مراجعه می‌کنند با حرف‌های ضدونقیض روبه‌رو می‌شوند؛ از «بیمه دیگه نمی‌کنه» گرفته تا «باید چند برابر پول بدی». حقیقت این است که قوانین بیمه برای خودروهای فرسوده پیچیده‌تر شده، اما برخلاف شایعات، هنوز امکان بیمه‌کردن وجود دارد، فقط باید شرایطش را درست بشناسید.

تعریف دقیق خودروی فرسوده در قوانین ایران

وقتی صحبت از خودروی فرسوده می‌شود، معمولاً اولین چیزی که به ذهن می‌رسد سن بالای خودروست؛ اما در قوانین ایران مفهوم فرسودگی فقط به سال ساخت محدود نیست و موضوع پیچیده‌تری را توصیف می‌کند. بر اساس قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های مربوط، یک خودرو زمانی واقعاً فرسوده محسوب می‌شود که هم معیارهای سنی و هم معیارهای عملکردی آن تأیید شود. به بیان ساده، سن بالا فقط یک هشدار اولیه است و اصل ماجرا زمانی روشن می‌شود که خودرو از استانداردهای فنی و زیست‌محیطی فاصله بگیرد.

در بخش سنی، خودروهای سواری معمولاً بعد از حدود ۲۰ سال به محدوده خطر فرسودگی نزدیک می‌شوند، اما این کافی نیست. خودرو زمانی رسماً وارد وضعیت فرسوده قرار می‌گیرد که دو دوره متوالی نتواند معاینه فنی دریافت کند یا به دلیل نقص‌های اساسی مثل آلایندگی شدید، سیستم ترمز نامطمئن یا فرسودگی بدنه، از نظر کارشناسی غیرقابل اعتماد تشخیص داده شود. به همین دلیل ممکن است یک خودرو ۱۸ ساله به دلیل استهلاک شدید، فرسوده محسوب شود اما یک خودرو ۲۰ ساله که به‌خوبی نگهداری شده همچنان شرایط فنی قابل قبولی داشته باشد.

این ترکیبِ سن و سلامت فنی مبنای تصمیم‌گیری در بیمه، معاینه فنی و حتی طرح‌های اسقاط است. بنابراین صرفاً تعداد سال‌هایی که از عمر خودرو گذشته تعیین‌کننده نیست؛ آنچه اهمیت بیشتری دارد این است که خودرو از نظر ایمنی، آلایندگی و کارکرد فنی هنوز قابل اعتماد باشد یا نه.

آیا خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۵ امکان بیمه شدن دارند؟

بله. بیمه شخص ثالث همچنان برای خودروهای فرسوده صادر می‌شود و منع قانونی ندارد.

ثابت‌ها و قوانین قطعی

• بیمه شخص ثالث برای تمام خودروها الزامی است، حتی اگر کاملاً فرسوده باشند. در این میان، نداشتن بیمه شخص ثالث می‌تواند علاوه بر جریمه، مانع انجام بسیاری از امور قانونی شود.

• قانون هوای پاک و مقررات بیمه مرکزی، شرکت‌ها را موظف به صدور بیمه برای این خودروها می‌کند.

• هیچ بند قانونی وجود ندارد که صدور بیمه شخص ثالث برای خودروهای قدیمی را ممنوع کند.

چرا برخی مردم تصور می‌کنند خودروهای فرسوده بیمه نمی‌شوند؟

• گزارش‌های قدیمی (سال‌های ۹۶ و ۹۷) این ادعا را مطرح کرده بودند.

• این گزارش‌ها با قوانین فعلی تناقض دارند و امروز اعتبار قانونی ندارند.

• همین تضاد باعث ایجاد سوء برداشت و نگرانی شده است.

رفتار واقعی شرکت‌های بیمه با خودروهای فرسوده

• خودروهای فرسوده در گروه ریسک بالا قرار می‌گیرند.

• ریسک بالا باعث افزایش حق‌بیمه می‌شود.

• برخی شرکت‌ها برای خودروهای بالای پانزده سال درصد اضافه نرخ در نظر می‌گیرند.

• نداشتن معاینه فنی معتبر می‌تواند فرآیند صدور بیمه را سخت‌تر کند.

وضعیت بیمه بدنه

• بیمه بدنه الزامی نیست، بنابراین شرکت می‌تواند آن را صادر نکند.

• خودروهای دچار استهلاک شدید ممکن است فقط با پوشش‌های محدود بیمه شوند.

• تفاوت شرکت‌ها در این بخش زیاد است و بخشنامه واحدی وجود ندارد.

• برای مقایسه بهتر پوشش‌ها، بسیاری از کاربران ابتدا شرایط بیمه بدنه موتورسیکلت یا خودرو را بررسی می‌کنند تا بفهمند چه گزینه‌هایی هنوز برای خودروهای فرسوده قابل دریافت است.

در نهایت می‌توان گفت بیمه شخص ثالث در سال ۱۴۰۵ برای خودروهای فرسوده همچنان قابل صدور است و هیچ مانع رسمی ندارد، اما هزینه بیشتر، نیاز به معاینه فنی معتبر و ریسک بالاتر خودرو مواردی هستند که مالک خودروی فرسوده باید در تصمیم‌گیری خود لحاظ کند.

شرایط واقعی شرکت‌های بیمه برای خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۵

شرکت‌های بیمه در برخورد با خودروهای فرسوده از یک الگوی ثابت پیروی می‌کنند؛ الگوئی که نه بر اساس سلیقه شرکت‌ها، بلکه بر اساس آمار رسمی و میزان ریسک این خودروها شکل گرفته است. داده‌های منتشرشده توسط بیمه مرکزی نشان می‌دهد که میانگین خسارت پرداختی برای خودروهای بالای ۱۵ سال، حدود ۲۸ تا ۳۵ درصد بیشتر از خودروهای زیر ۱۰ سال است. این اختلاف دلیل اصلی سخت گیری بیشتر بیمه‌گرها در زمان صدور بیمه‌نامه برای خودروهای فرسوده است.

افزایش حق‌بیمه به دلیل ریسک بالاتر

بر اساس گزارش سالانه بیمه مرکزی، ضریب خسارت بیمه شخص ثالث در سال ۱۴۰۲ به ۸۸ درصد رسیده است؛ یعنی از هر ۱۰۰ تومان حق بیمه، ۸۸ تومان خسارت پرداخت می‌شود. در مورد خودروهای فرسوده این عدد بالاتر هم می‌رود، زیرا احتمال خرابی ناگهانی، نقص ترمز، نقص سیستم تعلیق و حتی انفجار مخزن CNG در خودروهای قدیمی بسیار بیشتر گزارش شده است.  همین ارقام باعث می‌شود بسیاری از شرکت‌ها در سال ۱۴۰۵، برای خودروهای بالای ۱۵ تا ۲۰ سال افزایش ۱۰ تا ۳۰ درصدی حق‌بیمه اعمال کنند. به همین دلیل برخی افراد از طرح‌هایی مثل بخشودگی ۱۰۰ درصدی جرایم بیمه شخص ثالث برای کاهش هزینه استفاده کنند.

نقش معاینه فنی در صدور بیمه

طبق آمار سامانه معاینه فنی کشور، در سال ۱۴۰۳ نرخ مردودی خودروهای بالای ۲۰ سال بیش از ۶۵ درصد بوده است. شرکت‌های بیمه به‌طور مستقیم از این آمار استفاده می‌کنند، زیرا مردودی‌های متوالی نشان‌دهنده استهلاک شدید، آلایندگی بالا و نقص ایمنی است. در چنین وضعیتی، بسیاری از مالکان قبل از اقدام به تمدید بیمه، وضعیت سابقه بیمه خود را از طریق استعلام بیمه شخص ثالث خودرو بررسی می‌کنند تا بدانند شرکت بیمه با چه شرایطی بیمه‌نامه را صادر خواهد کرد. به همین دلیل در سال ۱۴۰۵، داشتن معاینه فنی معتبر یکی از شروط غیر رسمی اما تعیین‌کننده در صدور بیمه‌نامه است.

خودرویی که دو دوره پیاپی معاینه فنی را «رد» شده باشد تقریباً در همه شرکت‌ها وارد طبقه «پرخطر» می‌شود و صدور بیمه بدنه برای آن به شدت محدود خواهد شد.

سختگیری بیشتر در بیمه بدنه

بیمه بدنه برخلاف بیمه شخص ثالث الزامی نیست و شرکت‌ها می‌توانند با توجه به ریسک خودرو تصمیم بگیرند. آمارهای سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد ۶۰ درصد خودروهای با سن بالای ۱۸ سال درخواست بیمه بدنه‌شان رد شده یا با پوشش‌های محدود پذیرفته شده است. دلیل این موضوع این است که در خودروهای فرسوده، هزینه پرداخت خسارت بدنه در بسیاری موارد از ارزش واقعی خودرو بالاتر است.
به همین خاطر در سال ۱۴۰۵ انتظار می‌رود شرکت‌های بیمه فقط در شرایط زیر بیمه بدنه را صادر کنند:

• خودرو بازدید فنی موفق داشته باشد

• بخش‌های ایمنی (ترمز، فرمان، شاسی، سیستم برق) سالم باشد

• ارزش خودرو هنوز توجیه اقتصادی داشته باشد

• مالک بپذیرد که بخشی از پوشش‌ها محدود یا حذف شود

افزایش ریسک تصادفات در خودروهای فرسوده

بر اساس گزارش پلیس راهور، خودروهای با سن بیش از ۲۰ سال حدود ۲.۵ برابر بیشتر از خودروهای جدید در تصادفات منجر به خسارت مقصر شناخته می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود اهمیت نقش بیمه در پوشش جرایم رانندگی برای مالکان این خودروها دوچندان شود. این آمار برای شرکت‌های بیمه سیگنال ریسک مستقیم است.
برای همین در فرآیند صدور بیمه‌نامه، کارشناسان بیمه به موارد زیر توجه ویژه دارند:

• ضعف ایمنی و ترمز

• پوسیدگی بدنه و شاسی

• نقص سیستم روشنایی

• سابقه خسارت‌های متوالی طی یک سال

• میزان آلایندگی و وضعیت موتور

هر یک از این موارد می‌تواند حق‌بیمه را افزایش دهد یا باعث محدودیت در پوشش‌ها شود.

در این میان، رانندگانی که تخلفات بیشتری دارند معمولاً مجبور به استفاده از سامانه پرداخت جرایم راهنمایی و رانندگی برای تسویه سریع مبالغ جریمه هستند تا از افزایش مبلغ یا توقیف خودرو جلوگیری کنند.

تفاوت رفتار شرکت‌ها

رفتار شرکت‌های بیمه در مواجهه با خودروهای فرسوده یکسان نیست. برخی شرکت‌ها سختگیرتر هستند، برخی نرم‌تر. به همین دلیل، رانندگان معمولاً شرایط خرید بیمه از شرکت‌ های مختلف را مقایسه می‌کنند تا مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنند.
طبق گزارش‌های بازار بیمه:

• شرکت‌هایی مانند ایران، آسیا و دانا معمولاً سختگیری کمتری دارند و برای خودروهای خیلی قدیمی هم بیمه صادر می‌کنند.

• شرکت‌های خصوصی کوچک‌تر معمولاً در بیمه بدنه محافظه‌کارتر عمل می‌کنند و برای خودروهای بیش از ۱۵ تا ۲۰ سال بیمه بدنه صادر نمی‌کنند.

• برخی شرکت‌ها شرط می‌گذارند که خودرو قبل از صدور بیمه باید بازدید کارشناس خود شرکت را بگذراند.

مدارک لازم برای بیمه کردن خودروهای فرسوده

برای بیمه کردن یک خودروی فرسوده در سال ۱۴۰۵، شرکت‌های بیمه معمولاً مدارک پایه‌ای مشابه سایر خودروها را درخواست می‌کنند، اما برای خودروهای قدیمی چند مدرک و مرحله اضافه هم به فرایند اضافه می‌شود. در چند سال اخیر، شرکت‌ها علاوه بر مدارک خودرو، وضعیت راننده را نیز بررسی می‌کنند. در همین راستا، مالکان خودرو می‌توانند از استعلام وضعیت گواهینامه رانندگی برای بررسی آخرین وضعیت امتیازها و تخلفات ثبت‌شده خود استفاده کنند تا روند تایید بیمه‌نامه سریع‌تر شود. دلیل این موضوع به‌طور مستقیم به میزان ریسک بالاتر این خودروها برمی‌گردد و بیمه‌گر می‌خواهد قبل از صدور بیمه‌نامه از وضعیت خودرو و مالک مطمئن شود.

مهم‌ترین مدرک لازم، مدارک هویتی مالک شامل کارت ملی و شناسنامه است که برای احراز مالکیت و ثبت بیمه‌نامه ضروری است. پس از آن به مدارک مربوط به خودرو نیاز است؛ کارت خودرو، سند یا برگه سبز و برگه آخرین بیمه‌نامه. این مدارک برای بررسی وضعیت بیمه قبلی و ثبت اطلاعات خودرو در سامانه بیمه مرکزی لازم هستند.

برای خودروهای فرسوده، داشتن معاینه فنی معتبر اهمیت ویژه دارد. شرکت‌های بیمه در سال‌های اخیر حساسیت بیشتری نسبت به وضعیت فنی نشان داده‌اند، بنابراین اگر خودرو در دو دوره پیاپی مردود شده باشد، ممکن است فرایند صدور بیمه سخت‌تر یا طولانی‌تر شود. در مواردی که خودرو مشکل فنی داشته باشد، برخی شرکت‌ها پیش از صدور بیمه‌نامه، بازدید اجباری کارشناس بیمه را نیز درخواست می‌کنند تا وضعیت ظاهری و ایمنی خودرو بررسی شود.

در کنار این‌ها، مدارک زیر به‌طور معمول برای صدور بیمه استفاده می‌شود:

• کارت خودرو و شناسنامه مالکیت

• کارت ملی و مدارک هویتی مالک

• برگه معاینه فنی معتبر

• بیمه‌نامه سال قبل (در صورت وجود)

• گزارش بازدید کارشناس (برای بیمه بدنه یا خودروهای بسیار فرسوده)

• مدارک تغییر مالکیت در صورت انتقال خودرو

اگر خودرو دچار تغییرات فنی شده باشد، مانند نصب مخزن CNG یا تعویض موتور، مدارک این تغییرات نیز باید ارائه شود تا اطلاعات خودرو در سیستم بیمه مرکزی به‌درستی ثبت شود.

در مجموع مدارک لازم تفاوت چندانی با خودروهای عادی ندارد، اما برای خودروهای فرسوده معاینه فنی، بازدید کارشناس و اثبات سلامت فنی نقش تعیین‌کننده‌تری در صدور بیمه‌نامه دارند.

هزینه بیمه خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۵ و عوامل تأثیرگذار

هزینه بیمه خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۵ بر اساس نرخ پایه بیمه مرکزی تعیین می‌شود، اما چون این خودروها به‌طور متوسط حدود ۳۰ درصد بیشتر از خودروهای معمولی خسارت ثبت می‌کنند، شرکت‌های بیمه معمولاً ۱۰ تا ۳۰ درصد افزایش نرخ برایشان اعمال می‌کنند. وضعیت معاینه فنی، ارزش کم خودرو و سابقه خسارت‌های قبلی از مهم‌ترین عواملی هستند که باعث افزایش قیمت بیمه می‌شوند. در بیمه بدنه نیز به دلیل ریسک بالا، اغلب فقط پوشش‌های محدود ارائه می‌شود و خودروهای بسیار فرسوده ممکن است تنها امکان دریافت حداقل پوشش را داشته باشند.

جمع‌بندی

در سال ۱۴۰۵ بیمه شخص ثالث برای خودروهای فرسوده همچنان قابل صدور است و هیچ محدودیت قانونی برای آن وجود ندارد، اما به دلیل ریسک بالای این خودروها معمولاً حق‌بیمه بالاتری اعمال می‌شود. داشتن معاینه فنی معتبر، ارزش اقتصادی مناسب و نبود سابقه خسارت‌های مکرر نقش مهمی در پذیرش سریع بیمه‌نامه دارد. شرکت‌های بیمه برای خودروهای قدیمی ممکن است بازدید کارشناسی یا پوشش‌های محدود تعیین کنند. در مجموع، بیمه کردن خودرو فرسوده ممکن است هزینه بیشتری داشته باشد اما همچنان الزامی و امکان‌پذیر است.